Familia – Nagusien Bloga

Koherentzia seme-alaben heziketan

“Ez da justua…aitak beti uzten dit telebista ikusten eta zuk berriz inoiz ere ez…”

Gure seme-alabek gurasoen heziketa jardueretan kontraesanak nabaritzen dituztenean, goian kakotxatutakoa ohiko matraka bihur daiteke.

Agian ez da hain zaila, edo ez litzateke izan behar. Ez dakit. Dakidana zera da: umeen heziketari dagokionez lan bateratu bat egitea ezinbestekoa dela. Pertsona bezala gure ikuspuntu propioak izan ditzakegu, baina umeak tarteko direnean, gurasook ezin gara galdu indibidualismoetan, gure bikotekideak egina edo esandakoa zapaltzen edo gaur zin egindakoa bihar ukatzen.

Umeak ikusten badu aita eta ama errespetuaz tratatzen direla eta batak esandakoari besteak ez diola gutxikeriaz erantzuten, ume hori barne ziurtasun ukitu batekin hezi eta haziko dugu.

Gure seme-alabek jakin badakite gure ahulezien berri, eta horregatik erraz egiten zaie antzematea nori zer eskatu behar dieten.

Hartu ezazue adibide gisa ondorengo ohiko eszenak:

Egoera 1: Gurasoen artean, bata bestea baino bigunagoa agertzen da umearen eskabideen aurrean.

Egoera 2: Zure semeak irteera-baimena eskatu dizu eta zuk ezetzaz erantzun diozu. Berriz, zure bikoteak baimena eman dio, ondoren.

Egoera-3: Aita eta amaren artean irispide kontrajarriak nabarmentzen dira heziketa jardueretan.

Egoera-4: Mutilak zein neskak, guraso bat baino ez du errespetatzen.

Guraso bezala jarduera bateratu bat ez badaukagu, luzarora batek indarra galduko du umearen begi-aurrean. Iritziak desberdinak badira ere, ez dezagun desberdintasun hori gatazka bihurtu, ez eta “irabasleen eta galtzaileen”arteko tirabira ustel bat sustatu.

Azkenengo aholku txiki bat: bazkalosteko lo kuluxka unean, ez iezaiozu eman goizean ukatuko zenion baimenik!

Jarrera

Galdetzen ari natzaio nire buruari, “jarrera”hitzat zer nahi duen adierazi. Egunotan sarritan gogoratzen dudan leloa da, batez ere, nolabaiteko arazo pertsonal edota etxekoiez galdetzen dizkidatenean.

Izendatzen dudanean, barne disposizio egonkor bat garatzearen ahaliginez aritzen naiz. Baina, egia esan, ez da erraza esperientzia horren mamia beste bati ulertaraztea.

Arazo psikologiko edo erlazionalak ditugunean, irtenbide azkarren beharra izaten dugu, eta hobe hauek gure jarrera kolokan ez badizkigute jartzen. Baina horrela ez doa kontua. Busti beharra dago etekinik ateratzerik nahi badugu, ez baitira bide zidorrak kasu hauetan emaitz onen eragile.

Gaur goizean bertan, emakume batek deitu du zebitzura. Telefonoa hartu bezain pronto, nabaritu zaio estutasun zitalean zegoela, bizi-bizirik. Bor-borrean, eman dit 16 urteko alabarekin duen arazoaren berri, hainbat adibide penagarriren eskutik. Besteak beste, hemengo hauek: “nahi duen guztia egiten du”, “gezurra gezurraren gainean”, “ez du batere ikasten”, ”gainez egiten digu harrotasunez eta baita deidar osenki ere”, eta bukaezinezko hainbat gertakari, etabar. Barruan zuen guztia nireganatu ondoren, esan dit: Zer egin dezaket, orduan?

Trantze horretan, pentsamendu bat etorri zait, hots: nolakoa izan ote da urte guzti hauetan etxe horretako bizi-giroa. Ba ote dagoen zeregiterik otu zait, ondoren. Zalantzak zalantza, “nola ez ba?” erantzun diot nire buruko ahotz galdetzailearen itaun zitalari, “beti baitago irtenbideren bat”. Eta horrela hasi naiz partekatzen berarekin

Beste egun batetan garatuko dugu emakume honekin izan dudan elkarrizketa, baina gaurko idatzi honen helburua beste bat da. Utziezinezkoa den aspektu baten berri ematea: jarrera egonkorraren garrantzia.

Arazo bati aurre egiteko, irmo aurre egitearen erabakia errotu beharra dugu, nahiz eta ez jakin nola emango ditugun ondorengo urratsak. Hori da jarrera hitzaren esanahia.

Nola egin dezaket?. Galdetu egiozu zure buruari, ea nola ahozkatzen duzun galdera hau. Entzun zaitez galdera bera modulazio desberdinez eginda. Barne jarrerak, bere lurrina ematen dio galdera berari, ezta?

Eta laguntza eske bazoaz nonbaitera “badu honek irtenbiderik?” galdetuz, emaiozu zure buruari “laguntzen didazu irtenbidea bilatzen?” esateko aukera.

Agian, onuragarriago izango da zure jarrerarako. Eta ez ahaztu, aldaketaren oinarria norbera dela.

NORK HEZITZEN DITU GURE SEME-ALABAK?

Galdera honi nolabaiteko erantzuna emateko asmoz, ganorazko hiztegi bati eman diogu begirada . Bertan jakin izan dugu heziketa hitza latinetik datorrela, ex ducere hitzetik, hain zuzen ere, eta bere esanahia bideratu dela, bidean ipintzea barne gaitasunak osoki hedatze aldera.

Ez dago hezitzeko modu bakar eta finkorik. Aldiz, heziketa era desberdinak toki bakoitzeko ohiturekin eta ritoekin lotuta dago, bertako kultura eta haren ezaugarriekin, eta baita garai edo epoka anitzekin ere.

Ezin da, ordea, gauza bera izan Madrilen edo Taiwamen, ez eta gaur egungo europan eman ohi dena, iraultza industriala gauzatu aurretik ematen zenarekin alderatuta, esate baterako.

Uste dut heziketa praktikak bi ardatz kontutan izan behar dituela, besteak beste. Batetik hazkuntza eta bestetik orientabidea.

Hazkuntza betidanik izan dugu amatasunari lotua, haurreekiko zaintzari, hain zuzen ere, non afektibitatea eta kontaktoa hain garrantsitzuak diren.

Bestalde, orientabidearen gakoa beste bide batzuetatik doa. Metafora nautiko bat erabiliz, aipa dezakegu barne GPS bat bezalako zerbait trasmititzea litzatekela, agian. Bizitzarako iparra nondik norakoa den, eta nondik nora dabilen. Istorikoki aitari zegokion eginbeharra izan da, baina gaur badakigu ez dela norbaiti lotutako eginkizuna, eskurarazi egin behar den laguntza mota bat baizik. Konpainia egin, adi entzun, adibidearekin irakatsi eta ezinegonaren desoreka nola eutsi, orientazioa delako horren ñabardura batzuk lirateke, besteak beste. Guzti horiek aberasgarriak dirudite amaren besoetatik irten eta beste eskuetara heltzerako trantzean, gerora begira.

Heziketa eginkizun hauek, hazkuntza eta orientazioa hain zuzen ere, krisialdian daude gaur egun. Azpikoz-gainera esango genuke. Haurtzaindegiak eta haurreskoalak txikienen kargu egiten dira, garai bateko amen hazkuntza eginbeharrak betetzen ahaleginduz. Eta mugikorrak eta on-line jokoek gure gaztetxoen atentzioaren orientazioa erabat xurgatua dute, gurasoei tokia lapurtuz.

Garai bateko oroimina ez omen da laguntzarik hoberena irtenbide berriak aurkitzeko. Bestalde, badakigu ezin garela teknologiak dakarskigun aurrerapen eta era anitzetako tresneri sorreraren aurrean entzungor egon, edota albo batera begiratu, umeek egin ohi duten bezala begi bistan duten panorama latzeegia egiten zaienean. Baina eraberean, komeni zaigu kontuan hartzea familietan ez dela giro telebistako pantailatik irtetzen den abotsa, etxean entzuten den bakarra bada. Telebista, tableta, ordenagailua, mobila; hau da: tresnak, gadgetak, aparatu hipnotizadoreak, egia esan. Hauek guztiek, elkarrizketa lapurtzen digute, eta batzuetan asperturik egoteko plazer ahaztua ere, gogaiturik egotea txarto ikusita baitago gaur egun.

Kezkagarriak egiten zaizkigu asperaldiak eta arinaketan zerbait bilatu beharra izaten dugu, egonezin hura tapatzeko. Baina jakin dezagun, une horiek onak direla, gure sorkuntza abian jartzen dutelako, eta sortzaile bihurtzen garen einean kontsumitzaile hutsak ez gara izango.

Elkarrizketan seme-alabarekin

dialogando con mi hija/o Zeri deritzogu elkarrizketan aritzea? Ustezko sinonimoa dugu ondoko hau: hitz egin.

Ongi da; izan daiteke, eta hitz egiteak hurbildu egiten gaituen arren, beti ez da horrela izaten. Komunikazioarekin ez da gauza bera gertatzen, honen helburu edo jomuga zerbait transmititzea delako, zerbait hori edozer izanik ere.

Komunikazioak barne hartzen du hitz egitea, entzuteak adi egotea bezala, eta mintzatzea hitzen errepikamen hutsa bihurtzen denean, burrunba besterik ezin aditu daiteke. Hau ulertzeko gai baldin bagara, gure mintzatzeko modua antolatzeko gai izango gara. Kontua ez da soinu-espazio hutsa betetzea, bagarela sentitzeko asmotan. Beste zerbaiti dagokio…Probatu ezazue!

Kontu honek garrantzia handia hartzen du gure seme-alabekin hizketan ari garenean, baita jendartean ematen diren gaien inguruko elkarrizketetan ere.

Gaztea hurreratzean, so egin, ekidin, burlatu, beharra adierazi edota “bilatu” –honen adiera guztietan-, adi ibili esaten duzunarekin. Ez dut hau esaten beldur zaitezen, arreta jarri eta eman beharreko garrantzia adierazi dezazun baizik.

Beraz, momentu horietan nola jokatu beharra daukagu?

Hemen aurkituko duzuna gogoz kontra erabiltzeko asmoa badaukazu, ez du emaitza onik izango. Ez zaizu baliagarri izango zure egiten ez baldin baduzu eta gutxiago, praktikan jartzeko trikimailu gisa soilik erabiltzeko asmoa badaukazu.

Nerabezaroa aldaketa garrantzitsudun aldia denaren premisa aintzat hartuko dugu; aldi horren helburua norberaren identitatea osatzean datza, haurtzaroan garatutakoaren desberdina izango dena. Trantsizio horretan, munduarekiko daukan ikuskera aldatzen joango zaio eta sentitzeko, pentsatzeko eta jarduteko moduak itxuraldaketa garrantzitsua jasango dute. Norbera eta mundua ikusteko modua aldatu egiten da: “begirada”-ren garrantzia sartzen da jokoan.

Bere begiradak, ordurako, zurearen zati handi bat hartzen du barne. Zuregandik ikasten dute. Batez ere, zu zeu zarenagatik eta ez soilik esaten duzunarengatik.

Zure gerizpearengandik ikasiko dute; itxi gabe dituzun esperientziengandik, zure beldurretatik, zure itxurakeriengandik. Baina, batez ere, beraiekiko daukazun maitasunarengandik ikasiko dute, hitzetan soilik azaltzen ez den horrengandik.

Zure lanabesen artean “topaketa” kontzeptua eranstea eskatuko nizuke. Nire aburuz, topaketak, irekitzea, jakin-mina eta arreta jartzea hartzen ditu aintzat. Hirukote hau sentitzen baldin baduzu, zure prestutasuna benetakoa izango da mutil edo neskatoarekin kontaktuan jartzean. Hark sentituko du…eta laguntzen ari zarela badaki. Intentzioa, prestutasuna, afektua baloratzen dituzte eta zuk tresna horiek eskuragarri dauzkazu, konturatu ez arren. Ez da hala?

Akatsik ez egin; arazo guztiei irtenbiderik ezin dizkiezu aurkitu. Aholkatzeko ahalmena daukazun horretan, barne esperientzien igorle izan zaitezke, eta, hauengandik jaso duzun jakituriaren laguntzaz, ohartarazi ditzakezu (arrisku posibleak, nerabezaroari dagozkion egoera emozionalak…). Hala ere, banako bakoitzak bere bidea eraikitzen du eta gurasoak lagun gisa jardungo dute, eta ez kartografo bezala.

dialogando con mi hija/o - 2 — dialogando con mi hija/o – 2

Lagundu ahal izateko forma egokian egotea beharrezkoa da, beraz, auto-berrikuste bat egitea egokia litzateke. Laguntzaile denak “hitza ematea” zer den ikasi behar du, baita hitz horiek “esan nahi dutena” zer den ere (egia absolututzat ezer eman gabe “dena dakit bizi izan dudalako”). Laguntzaileak hausnarketa erraztuko du, errespetua, lasaitasuna. Eta sarritan, besarkada bat. Azken honetarako ezta, hitzak ez dira beharrezkoak, edo, agian bai.

Bilatu, galduta baitago. Sarritan egin. Bere bizitza inguratzen duen horrekiko interesa azaldu. Humore eta algarak elkarbanatu. Barkamena eskatzen ikasi, beti ere beharrezkoa denean; eta gazte sendo eta indartsua izan dadin ahalbidetuko duzu.

Haurtzaroa eta pornografia?

Har ezazue agur bero bana blog-eko jarraitzaile guztiok.

Formakuntza interesgarri batetan izan gara egunotan, zenbaitetan, eguneratzea garrantzitsua baita; interesgarria eta beharrezkoa izan da. Konpainia onean egon gara, gainera. Atsegin handiz egiten dugu topo beste profesional batzuekin, hauen esperientziak aberasgarri egiten baitzaizkigu. Lan eremuan perspektiba mantentzen laguntzen didan bultzada horietako bat da hau. Formakuntzan jorratutako gaia “Erotika 2.0: zibersexua, sexting-a eta nerabezaroan ematen den intimitatearen pornografizazioa” izan da. Ikastaroa, Gazteen Euskal Behatokian antolatu da, Gasteizko EMAIZE Sexologia Elkarteko Raúl Marcos Estrada-ren eskutik, giro apartean. Eta merezi izandako sentsazioaz baliatuz, hausnarketa pertsonal bat banatu nahiko nuke.

Guraso bezala, haurrak edozein mehatxurengandik babesten ahalegintzen gara, jakin badakigulako batzuetan, gazteek, teknologia berrien erabilpen desegokia egiten dutela. Ondorioz, teknologia berriak satanizatzen ditugu eta sarrera blokeatzea hautatzen dugu, babesaren izenean. Baina, zer lortzen ari gara guzti honekin?

“Haurtzaroa eta pornografia?” irakurtzen jarraitu

Gurasoek, sareetan korapilatuak dauden seme-alaben aurrean

Zaharkitze programatua edo “erosi, bota eta erostea” dugu gure garaiko seinua.

Kontsumoa sustatzeko modua, nonnahi, gastu korrentea bideratuz ekonomia mugitze aldera. Gauza berriak beharrizan bihurtzea du helburu, eredu ekonomiko honek, berria dena hobea dela bumuinen barru-barruan sartzen digularik. Baina zepo maltzurra darama ideia honek bere oinarrian, hau da: ez daukagunak baino ez duela balio.

Hari horri tiratuz, ba ote gara birziklagarriak nagusiok atzetik datozen belaunaldien begietara, tekno-hizkerak gure bizi-ikuspegiaren eta eguneroko ohituren jabe egin den honetan?

Ez da lehengo bizimoduaren oroimina, non amonek eta aititek afektuz eta arretaz begiratzen genituztenekoa, hain zuzen ere. Dena den, orduan bai, gure nagusiei esleitzen genizkien baliozko jakituria, bizitzan zehar eta bizitzaren eraginez sortua, ipuin, aholku eta kontu xelebre ugaritan jakinarazten zigutena.

Berriro diot; gaur egun lehenak ez du baliorik, burua janda baitugu utilitarismo huts et ustelaz, “pitxi” berriak eskuratzeko irrika geldiezinean murgilduta, azkenengo smarphona, tablet disdiratzuena edo ez dakit zelako tresna berria erosteko prest. Guzti hori, “erosi, bota eta berriro erosteko”.

Ez dugu erraz kontsumitzeko dugun grina nolabait erregulatzerik, joera zital hori errotua baitugu, eta handiarazteko bidean badira “jotafuego”lanean komunikabidee batzuk; aholkatzen baitigute kontsumitzen jarraitzeko “blackfriday” egunero izango balitz bezala, horretan omen dago poztasunaren giltz gordea

Dirudienez kontsumoa da gaurko antidepresiboa. Gezurra baino ez da; biolentzia sortzen duen gezurra, gainera, bizitza kontsumitzera eramaten gaituena. Trantze honetan, bertatik bertarako plazerra baino ez dugu helburu; hori besterik ez. Objetu berrien jabe izateak ematen digun gorakada da gure gaurko “speed”-a, eta galbide horretan trakeztu besterik ez gara egiten, eta baita hondatu ere elkarren artean sortzen diren bizi-uneen lurrina, zeinetan adi entzuteko ahalmena garatzen den, eta ikasi gainera gure iritziak, itxaropenak edo tristurak partekatzen.

Ezinegonak betidanik iraun izan du gizakiaren baitan, eta modu kaotikoan ez dadin adierazi gure bizi-joeretan, ezinbestekoa ditugu ezagutzea bere nondik norakoak. Bizikidetzaren alde apostu egiterik badugu, ez ote dugu ikasi behar barrutik datorkigun egonezin baretu gaitz horri nolabaitekoa mugak jartzen?

Berdinen arteko jasarpena, edo hedabideetan zoritxarrez ohikoa dugu“bulling” delako fenomeno hori, beti egon den arren gure artean, baditu gaur egungoak berezitasunik, besteak beste. Adibidez, eta horren harira, gaur egun nagusien esku-hartzea ez da hain erabakigarria gertakari hauek lehuendu edo ezabatzeko.

Bestalde, gurasoenganako biolentziaz ari bagara, ezin izkuta hauenganako begirunea eraldatu egin denik, oroar, autoritas edo ikararekin zerikusia ez daukan errespetua erortzen ari den einean. Obedientzia, afektuzko errespetuaren seinu bezala, ez dago gaur egun ziurtaturik, eta ez da nabari lehenago nagusiei esleitzen zaizkien gidari gaitasuna edota jakituria, bizitzako zirrikituetatik irtetzen irakasteko.

Pantailak lapurtu die tokia gurasoei, eta baita bihurtu ere gaur egungo nerabeen gidari eta solaskide berri. Hor aurkitzen dituzte egingo ote dituzten isileko galderen erantzunak, akaso, eta baita lagun birtualak egin ere. Hantxe ematen dira grinez erakustera eta baita jardun ere begiratzen, monitorean begiak xurgatuz. Populartasun lasterketan buru-belarri sartuta bizi diren gazte hauek, kontabilizatu egiten dute ospea, beraien irudia modu erakargarrian erabiliz; nor baino nor.

Baina pantaila ez da jolas esparru hutsa, zepoz beteriko lurralde bat baino, non google, yahoo eta beste hainbestek monitorizatzen duten heziketa, gogoak eta gaurko gazteen sozializazioa. Aldiberean gurasook ez daukagu ideia zipitzik ere zertan diren, ez eta zer nolako edukiak irensten ari diren.

Orain dela ez asko, bideoak jartzen genizkien etxeko txikiei. Gaur, tableta, eta ez txokolatezkoa, oparitzen diegu sar daitezen sarean, gidarik gabe eta bukaezinezko sare maltzur horretan, non begiak eta arreta preso, nahaspilatzen dituzten ziber-heziketan, ez dakitelarik bizitzako iparrorratza eta bizipoza monitoretik at dagoela.

Ez dut nahi nire seme-alabek sufritzerik

“Ez dut nahi nire seme-alabek sufritzerik” Esaldi hau entzun ohi dugu Zeuk Esan zerbitzuan sartzen zaizkigun deien artean.

Esaerak esaera, “nerabezaroa denborarekin sendatzen den gaixotasuna” dirudite askok, nahiz eta gaixotasunetik gutxi izan. Adin xelebre horietan, gorputz eta burmuin eraldaketa hura beharrezko aldaketa baita, gerora begira bizitzari begietara begiratzen ikasteko.

Nortasun berri horren lehen zirriborroa diren gaztetxo hauek, etxe barrukoa itogarria, gogaigarria egiten zaie sarritan, eta trantze horren eskutik etxeko atetik kanpo begiratzen hastea erakargarria egiten zaie; bertan, kalean irtenbideak aurkitu nahian, kanpokoa beti omen da barrukoa baino hobeago. Orduan, nola elkarrizketaz mintza iheska doan errebelde hezigaitz bati? “Ez dut nahi nire seme-alabek sufritzerik” irakurtzen jarraitu

Mugak heziketan?

20.mende hasieran, psikoanalisiaren aita izan zen Sigmund Freud-ek, “ “maiestate haurra” bezala izendatu zuen haurraren izaera, eta baita amak oroar umearekiko duen babes osorako jarrera ere, non har eskatu negarrez, deidarka edo penatan, eta amak betetzen duen, sarritan, ez duena ere emanez. Hasieran haurra plazerraren printzipiora lotua dago, edo errazago esanda, bere beharrizanak betetzea du helburu, nahi eta nahi ez.

Haurraren berehalako bulkadaren asetzea modulatzen saiatzen garen neurrian, hezilan sendoa errotzen ari garela esan dezakegu. Irakatsi egin behar zaio defendatzen bere barrutik datorkion mugagabeko pultsio horren aurrean. Itxaroten irakatsi behar diogu, eta geldiro barneratu behar du dena ez dela posiblea, ez eta gomenigarria ere.

Haurrak badu esklusibotasunaren beharra. Sostengua eman behar diogu, maitasuna, lasaitasuna eta geldiro, geldiro ezetza ere bizitzen erakutsi beharko zaio. “Mugak heziketan?” irakurtzen jarraitu

YouTubek du errua

Ikustekoa da gero, nolatan gurasook justifikatzen ditugun gure seme-alaben portaerak, batzuetan errugabetuz eta besteetan norbaiti edo zerbaiti leporatuta kulpa.

Zertara natorren? Lehengo batean ama batek telefonoz kontatu zigunarekin oroitzen naiz eta…Beno, hemen duzue emakume horren kontaketa

Lau urteko mutiko baten ama honek esan zigun nola aurreko batean, semea hurbildu omen zitzaiela taldean zeuden 9- 10 urteko mutiko batzuei. Plazan zeudelarik denak, amak begi bistan zuen semea, eta antza gustura moldatzen omen zen nagusiekin, kontu-kontari, amaren esanetan.

Minutu batzuetara, taldean zeuden gaztetxoak hasi omen ziren algara batean, txilkiarengana keinuak eginez. Txikitoa, barrezka baita eta gustura, gainera. Lasterrera, hurbildu zen amaren aldamenera eta honako hau esan zion amari:

-Ama, mutil horiek esan didate erabat barregarria izango dela zerura begiratu eta ikusten dudanean nola zakil bat jartzen zaidan buru gainean “YouTubek du errua” irakurtzen jarraitu

“Nerabeak sufritzea beharrezkoa da?”

“Ez dut nahi nire seme-alabak sufritzea” , esaldi hau errepikaria dugu Zeuk Esan zerbitzuan sartzen zaizkigun deien artean.

Esaera batek esaten du nerabezaroa denborarekin sendatzen den gaixotasuna omen dela eta egia esan, ez du zerikusirik gaixo egotearekin, bizi aldaketa garratzitsu batekin baizik.

Adingabeak ez dira helduak baino arazotsuago. Arazoak harremanetan sortzen ohi dira, eta haiekin erlazionatzeko modu guztiak ez dute balio. Haien nortasuna garatze aldera, afektiboki gorabeheratsu ager daitezke, ikasi beharrean baitaude nola jokatu munduan, umeak izatetik nagusi izaterako bidea ez baita egun batetik bestera asmatzen.

Komunikazioan adituak direnen esanetan, gurasook gehiago eta lasaiago entzuten ikasi behar ditugu. Ariketa mamitsua litzateke aztertzea zenbat denbora ematen dugun matraka ematen eta zenbak benetan entzuten.

Kritikatzea eta epaitzea, ez dira bideak. Beraiengan interesa jartzea, bai. Beraien onerako egin ohi ditugu gure ahalegin guztiak. Zeresanik ez dago; noski maite ditugula eta beraiengandik dena emateko gai garela. Bai, bai. Konforme. Baina beraien onerako denaren argudio horren itzalean, gure ikarak , egoismoa eta aurreikusiak ere badaude izkutatuta. Eta horretaz ez dugu nahi hitzegin, gure intentzio onak kolokan jarriko lituzkeen beldurrez, akaso.

““Nerabeak sufritzea beharrezkoa da?”” irakurtzen jarraitu